ฐานข้อมูลกลุ่มอาชีพและภูมิปัญญาท้องถิ่น

สาขา  ศิลปกรรม

ชื่อภูมิปัญญาท้องถิ่น  ผลิตกลองยาว

เจ้าของภูมิปัญญาท้องถิ่น  นายคะนึง  ศรีพรหม

ที่อยู่  220/4 หมู่ที่ 4 ตำบลทุ่งโพธิ์ อำเภอจุฬาภรณ์ จังหวัดนครศรีธรรมราช 80130

ความเป็นมา แรงบันดาลใจ

          เริ่มจากความชอบการแสดงกลองยาว ตอนเด็ก ๆ หากมีการแสดงที่ไหนก็จะตามไปไปดูตลอด จากนั้นจึงได้เริ่มฝึกการแสดงกลองยาวจนได้ร่วมเป็นสมาชิกของคณะกลองยาว และได้มีโอกาสไปแสดงตามงานต่าง ๆ ที่ได้รับการว่าจ้าง ทั้งภายในและนอกหมู่บ้าน จนกระทั่งมีความคิดที่อยากจะผลิตกลองยาวไว้ใช้ทดแทนกลองอันเก่าที่ชำรุดเสียหายไปตามกาลเวลา จากนั้นเริ่มมีการติดต่อขอซื้อกลองยาวที่ผลิตจากต่างหมู่บ้าน ตำบล อำเภอ และจังหวัดต่าง ๆ สามารถสร้างเป็นรายได้ให้กับครอบครัวอีกทางหนึ่ง

รายละเอียดของภูมิปัญญา

            กลองยาวเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีประวัติความเป็นมาอันช้านาน บรรพบุรุษของชาวไทยได้คิดค้นการละเล่นต่างๆ ที่ต้องใช้กลองยาว ประกอบการให้จังหวะในการตี การเล่นกลองยาว เป็นการเล่นเครื่องดนตรีที่แสดงถึงความพร้อมเพรียงและความสามัคคีในหมู่คณะ เนื่องจากเป็นการเล่นที่ต้องการเสียงและจังหวะให้ความสนุกสนานเพลิดเพลิน สร้างความรักความสามัคคีในหมู่คณะ การเล่นกลองยาวเป็นเล่นที่นิยมอย่างแพร่หลายในจังหวัดต่างๆ โดยจะเล่นในขบวนแห่นาค ขบวนทอดผ้าป่า งานรื่นเริง ปัจจุบันมีการตีกลองยาวในงานต่างๆ เช่น ในวันสงกรานต์ งานวัด การทำกลองยาวมีรายละเอียดขั้นตอนดังนี้

ขั้นเตรียมการ

          1. ตัดต้นขนุนที่แก่ ๆ อายุประมาณ 20 ปี กำลังดี

          2. ตัดท่อนขนุนเป็นท่อน ๆ ท่อนละ 90 เซนติเมตร

          3. เลื่อยเปลือกหรือถากเปลือกออกให้รอบทุกท่อน

          ขั้นเตรียมการผลิต

          1. ขั้นตอนการทำเอวกลองและฐานกลองด้านล่าง

                    1.1 นำท่อนขนุนที่ถากเปลือกนอกออกแล้ว วัดตั้งแต่ขอบหน้ากลองลงไปประมาณ 1 ฟุต ใช้ดินสอขีดเส้นรอบไว้ ตั้งแต่ส่วนนี้เรียกว่าเอวกลอง

                    1.2 เริ่มถากตั้งแต่เอวลงไปถึงปลายฐานด้านล่าง โดยใช้ขวานโยนถากช่วงปลายฐานด้านล่างถากบานออกเพื่อสำหรับกลองวางได้ ความกว้างของหน้ากลองกับฐานกลองเท่ากัน

          ขั้นตอนขุดโพรงกลองยาว

                    2.1 เมื่อถากได้เอวกลองและฐานกลองเสร็จแล้ว วางไม้กลองตั้งขึ้น เพื่อวัดจุดศูนย์กลางของหน้ากลอง และวัดขอบกลองโดยใช้ไม้แบนวางบนหน้ากลอง ตอกตะปู 1 ตัวตรงกลาง และขอบริมหน้ากลอง 2 ตัว ตะปู 2 ตัว ที่ขอบห่างกันประมาณ 2 นิ้ว (ตอกตะปูให้ปลายตะปูโผล่ติดไม้หน้ากลอง)

                    2.2 หมุนไม้วัดให้รอบหน้ากลอง ปลายตะปูจะขีดหน้ากลองเป็นรอยเส้น ลึกพอประมาณ รอยเส้นจะมีที่ขอบ 2 เส้น และจุดกลาง 1 จุด

                    2.3 นำสิ่วและค้อน ขุดเนื้อตรงกลางหน้ากลองออก ขุดไปเรื่อย ๆ จนถึงขแบเส้นที่วัดไว้และขุดให้ลึกจนกระทั่งทะลุ ใช้สิ่วตัวเล็ก ไล่ไปตัวกลาง และตัวใหญ่สุด เพราะต้องขุดให้เป็นรูทะลุลงไปถึงฐานล่าง

                    2.4 เมื่อขุดทะลุแล้วส่วนนี้เรียกว่าโพรงกลองยาว ภายในต้องใช้เหล็กตะขอคมขูดให้เรียบ และสม่ำเสมอทุกส่วนจากด้านบนและจากด้านล่าง

                    2.5 เมื่อขูดในโพรงกลองเสร็จแล้วตกแต่งภายนอกโดยใช้กบไสให้ได้รูปทรงที่สวยงาม ขัดด้วยกระดาษทรายให้ผิวเรียบ

                    2.6 เมื่อขัดเสร็จแล้วเจาะตรงขอบเอวกลองให้มีความห่างประมาณ 1 นิ้ว แต่ละช่อง โดยใช้สิ่วเจาะให้ลึกพอประมาณเพื่อสำหรับไว้ร้อยเชือก ขัดกระดาษทรายละเอียดทาแล็คเกอร์ 1 ถึง 2 ครั้ง ทาเฉพาะผิวไม้ด้านนอก แต่งขอบฐานกลองโดยใช้อลูมิเนียมรัดเป็นวงกลมเพื่อไม่ให้ฐานกลองแตกร้าว

          ขั้นตอนการใส่หน้ากลองยาว

                    3.1 หนังวัวตากแดดให้แห้งสนิท นำหนังวัววัดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 15 นิ้ว ตัดเป็นวงกลม โดยให้เหลือขอบ

                    3.2 เจาะรูหนังวัวขอบที่เส้นขีดไว้ โดยใช้เหล็กเจาะตอกด้วยค้อนตะปู เจาะให้เป็นรูจนรอบวงกลม แต่ละรูห่างกันประมาณ 1 นิ้ว เจาะรู 2 แถว

                    3.3 เมื่อเจาะรูเสร็จแล้วนำเชือกมาร้อยโดยใส่เหล็กลวดเส้นเล็ก ระหว่างรูที่เจาะไว้ห่างกันประมาณ 1 นิ้ว ลวดใส่สำหรับยึดให้แข็งแรง

                    3.4 นำลวดมาทำเป็นวงกลมใส่รัดไว้ที่เอวกลอง จะมีบ่าไม้เพื่อไม่ให้ลวดเลื่อนหลุด ใส่ลวดรอบเอวกลองเพื่อสำหรับร้อยเชือกดึงยึดหน้ากลองให้ตึง

                    3.5 เมื่อใส่ลวดเองกลองเสร็จแล้วนำหน้ากลองที่สานเชือกขอบไว้เสร็จแล้ว วางไว้บนปากหน้ากลอง เพื่อร้อยเชือกดึงยึดหน้ากลองให้ตึง

                    3.7 เมื่อร้อยเชือกจนรอบกลองแล้ว นำกระดาษทรายละเอียดขัดหน้ากลองให้เรียบและสะอาด

          ขั้นตอนการทำให้กลองยาวมีเสียงดังที่ได้มาตรฐาน

                    4.1 เมื่อขัดหน้ากลองยาวเสร็จแล้ว ผสมขนมโก๋กับน้ำนวดให้เหนียวนิ่ม (สมัยโบราณใช้ข้าวสุกบดผสมขี้เถ้า) เพื่อสำหรับแปะหน้ากลอง และทดลองตีถ้าใส่มากเสียงจะใหญ่ใช้ไม่ได้ ถ้าใส่น้อยเสียงจะแหลมใช้ไม่ได้ ต้องใส่ในระดับพอประมาณ โดยทดลองตีและฟังเสียง (ถ้ากลองยาวไม่ได้นำไปใช้งานให้แกะขนมโก๋ที่แปะไว้ทุกครั้ง เพื่อไม่ให้แมลงแทะหน้ากลอง)

          ขั้นตอนการแต่งตัวให้กลองยาว

                    5.1 การแต่งตัวให้กลองยาว เพื่อความสวยงามโดยจะใส่เสื้อให้ ส่วนใหญ่จะเป็นแบบลวดลายเดียวกันทั้ง 7 ลูก และใส่สายสะพายตามที่ต้องการ เพื่อสำหรับไว้สะพายเวลาเดินตีกลองยาว

          ขั้นหลังการผลิต

                    6.1 ตรวจความละเอียดของชิ้นงานแต่ละชิ้นที่เสร็จสมบูรณ์

                    6.2 พร้อมนำมาใช้งาน

วัสดุดิบ/อุปกรณ์

          1. ต้นขนุนแก่ ๆ อายุประมาณ 20 ปี

          2. หนังวัว ใช้หนังวัวเพศเมีย เพราะหนังบางเสียงดี

          3. เชือก

          4. ขวานโยน หรือขวานถาก

          5. เลื่อย

          6. ตะขอ

          7. ค้อน

          8. สิ่ว ขนาดเล็ก กลาง และใหญ่

          9. กระดาษทราย

          10. ขนมโก๋

          11. แล็คเกอร์

ตัวอย่างผลิตภัณฑ์